ابرتورم چیست و چگونه به وجود می آید؟ - مجله وبلاگ فروش

اول از همه این که ابرتورم یک پدیده ساده نیست و مکانیسمش هم لزوما در همه کشور ها یک سان نبوده است. پس این شرحات ساده ما لزوما همه جنبه ها را نمی پوشاند و خیل کلی است. برای جزییات باید ادبیات مربوط به ابرتورم در کشور های مختلف را مطالعه کرد.

به عنوان نقطه آغاز، دولتی را تصور کنید که با شوک بودجه روبرو شده است. این شوک می تواند مثلا هزینه یک جنگ جدید (آلمان) یا تحریم (ونزوئلا) به هم ریختگی اقتصاد (زیمبابوه)، هزینه های زیاد دولتی (آمریکای لاتین) و ... باشد.

استفاده از دسته های اسکناس به جای آجرهای خانه سازی در ابرتورم آلمان

دولت برای تامین کسری بودجه اش سه راه دارد: 1) مالیات ها را زیاد کند. 2) اوراق قرضه منتشر کند. 3) پول چاپ کند. این سه راهکار از منظر اثر روی بودجه شهروندان از قوی به ضعیف مرتب شده اند. مالیات خیلی فوری کاهش قدرت خرید را نشان می دهد (چون دولت مستقیم پول از مردم می گیرد و اثر تورمی ندارد. اوراق قرضه مصرف امروز مردم را کم می نماید، ولی قول بازپرداخت در آینده می دهد و نهایتا چاپ پول (انبساط عرضه پول) ممکن است اثر مستقیمی روی رفتار مصرف امروز مردم نداشه باشد چون خیلی از مردم حتی ممکن است از کم و کیف چاپ پول اطلاع نداشته باشند.

حالا یک نکته خیلی مهم برای مدل ما این است که جمع کل کیک اقتصاد بین مردم و دولت ثابت است. در نتیجه وقتی دولت کسری بودجه دارد و به طریقی از مردم می گیرد، مصرف مردم باید کم گردد تا تعادل برقرار بماند. توجه به این نکته در درک قضیه کلیدی است.

حالا برگردیم به تورم و ابرتورم. دولت به شیوه اصلی خودش - یعنی اوراق قرضه و چاپ پول - از مردم قرض گرفته و خرج نموده است. حالت اول (اوراق قرضه) خیلی شیک و رسمی است و حالت دوم (چاپ پول) شبیه این است که یک نفر از کیف پول شما بدون اطلاع و اجازه شما پولی برداشته و رفته بازار خریده نموده است و شما هم خبر ندارید.

خب حالا اگر به شما بگویند که این کسی که از شما پول قرض گرفته (اوراق) یا پول تان را سارقیده (چاپ پول)، آدم معتبری است و اگر موقتا هم سارقی کند بعدا می آورد و سرجایش می گذارد: آیا رفتار مصرفی شما عوض می گردد؟ احتمالا خیر! چرا؟ چون ثروت شما تغییر ننموده است. فقط مدتی به دولت قرض داده اید. این می گردد قصه دولتی که مثلا برای کسری بودجه جنگ از مردم قرض گرفته، ولی همه می دانند که در سال های رونق بعد از جنگ، از محل درآمد مالیاتی بیش تر، مازاد بودجه خواهد داشت و قرض های قبلی را پس می دهد. تا وقتی این باور هست، چاپ موقت پول یا انتشار اوراق تاثیر چندانی روی رفتار مردم و تورم ندارد. به قول اهل فن دولت Fiscal Backing دارد.

ابرتورم ونزوئلا پس از تحریم های آمریکا

ولی برعکس، اگر بفهمیم که به علت رکود آینده یا تداوم مسائل یا هزینه های جدید (غرامت جنگ آلمان) یا شوک به بخش فراوری (تجربه کشور های دیگر)، دولت توان حقیقی برای خلق مازاد بودجه و بازپرداخت بدهی ها نخواهد داشت، انتظار از رفتار آینده دولت چیست؟ چاپ پول بیش تر برای پرداخت قرض های قبلی. مردم ناگهان می فهمند که انتشار پول موقتی نیست و پول دولتی ارزشی کم تر از چیزی که فکر می کردند دارد. در این حالت همه می خواهند از شر پول کاغذی خلاص شوند. در نتیجه پول ته نشین شده در بانک (اصطلاح روزمره و غیرفنی به کار می بریم) کم شده و به سرعت گردش پول اضافه می گردد. مردم عجله دارند که پول را به کالا تبدیل نمایند. تقاضا برای تبدیل پول به کالا بیش تر شده و قیمت اسمی کالا ها بالا می رود. جور دیگری هم ببینیم: من ناگهان می فهمم که هم من و هم سارق (چاپ پول) از جیب من خرید نموده ایم و خورده ایم، ولی سارق هم قصد یا توان بازپرداخت ندارد. در تعادل من باید به وسیله تورم ناگریز در آینده فقیر بشوم تا قید محدودیت منابع روی کل زمان برقرار بماند. (این فنی ترین شرح قضیه است.)

در این جا یک بازخورد مثبت هم در ابرتورم ها وارد عمل می شوند: وقتی سطح عمومی قیمت ها بالا می رود (مثلا ماهیانه 50 درصد)، ولی متغیر هایی مثل دست مزد هنوز روی نرخ قبلی هستند، درآمد مالیاتی حقیقی دولت هم به شدت کم می گردد و کمابیش به صفر می رسد! چون درآمد مالیاتی هنوز روی قیمت های اسمی قدیمی است. این مثل بنزین روی آتش است: تورم بالا، درآمد مالیاتی حقیقی دولت را کم تر نموده و به شدت چاپ پول جدید می افزاید و دور باطلی ایجاد می گردد که در تورم های معمولی و پایدار و پیش بینی پذیر (مثلا هر سال 20٪) رخ نمی دهد.

وبلاگ راضانی: وبلاگ راضانی، یک ورزشکار که به دنبال رستگاری است

کیوسک خبری آشنا: کیوسک خبری آشنا | مجله اخبار روز جهان