چالش های احیای دریاچه ارومیه تا به امروز - مجله وبلاگ فروش

ابوالفضل مجنونی هریس در گفت وگو با خبرنگاران، در پاسخ به این که آیا دریاچه ارومیه واقعا احیا شده است؟ اظهار کرد: این روزها بعضی آگاهانه یا ناآگاهانه از احیای دریاچه سخن می گویند ولی این بحث ها هیچ مبنای علمی ندارد. جمع شدن مقداری آب سطحی در منطقه ­ای که تبخیر سالانه آن حداقل 1100 میلیمتر است، به مفهوم احیا نیست. براساس نظرات کارشناسان ستاد احیاء، رسیدن دریاچه به تراز اکولوژیک یعنی 1274 متر را می توان زمان احیای دریاچه مطرح کرد.

وی با بیان این که حدود 13.7 میلیارد مترمکعب آب باید در تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه وجود داشته باشد، گفت: بر اساس برنامه­ ریزی ها، مقرر شده بود احیای دریاچه ارومیه در سه مرحله شامل دوره تثبیت، احیا و دوره احیای نهایی انجام گردد، که در دوره تثبیت باید حجم آب دریاچه به چهارمیلیارد مترمکعب، در دوره احیا به 9.3 میلیارد و در دوره احیای نهایی به 13.7میلیارد مترمکعب می­ رسید، اگر شرایط موجود را با اطلاعات فوق مقایسه کنیم می­توانیم تا حدودی در مورد احیا یا عدم احیای دریاچه اظهار نظر کنیم.

دریاچه ارومیه نه تنها احیا نشده بلکه حتی مرحله تثبیت آن به اتمام نرسیده است

عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز با بیان این که تراز دریاچه ارومیه در اواسط دی ماه 1398 حدود 1371.25متر و حجم آب موجود در آن 3.3 میلیارد مترمکعب بود، گفت: این مقدار آب در دریاچه، نشان می دهد نه تنها دریاچه احیا نشده بلکه حتی مرحله تثبیت هم به اتمام نرسیده است.

وی اضافه نمود: اگر آنالیز ها بر اساس تغییرات سطح پیکره آبی انجام گردد، حدود 30 درصد دریاچه نسبت به سطح آبی زمستان 1393 احیا شده است. البته از نظر علمی دیدگاه احیای حجمی دقیق تر بوده و احیای سطحی حداقل در ترازهای پایین فعلی گمراه نماینده است.

وی ادامه داد: چنانچه پایه احیا را میانگین بلند مدت یعنی رسیدن به تراز 1274.62 متر در نظر بگیریم، باید دریاچه دارای حجم آب 16میلیارد مترمکعب باشد. با این شرایط، امروز 20 درصد دریاچه از نظر حجمی و 60 درصد آن از نظر سطحی زنده است.

وی بیان نمود: با ملاک قرار دادن حداکثر تراز دریاچه یعنی 1278.4 متر، باید 31 میلیارد مترمکعب در دریاچه آب جمع گردد. با این دیدگاه امروز دریاچه حدود 10 درصد از نظر حجمی و کم تر از 50 درصد از نظر سطحی زنده است.

مجنونی هریس در ارزیابی اثربخشی برنامه احیای دریاچه ارومیه نیز اظهار کرد: جواب به این سوال پیچیده است، اگر منصفانه نگاه کنیم، در پیروزیت و یا عدم پیروزیت احیای دریاچه ارومیه عوامل مختلفی دخیل هستند، مشکل دریاچه ارومیه یک بحران زیست محیطی عظیم بوده و احیای آن به مسائل و پارامترهای متعدد منطقه ای و ملی وابسته است، ارگان های اجرایی مختلفی در آن دخیل هستند. البته همه موارد فوق لازم بوده ولی کافی نیستند، چرا که عوامل و شرایط اقلیمی هم مهم است.

وی با بیان این که بخش مهمی از اجرای پیروز برنامه به مباحث فرهنگی و اجتماعی مربوط بوده که آن نیز، کار زمان بری است، تاکید نمود: هر گونه اقدام برای احیای دریاچه، احتیاج به اقدامات حاکمیتی و مشارکتی متعدد دارد.

دبیر کارگروه آب و کشاورزی دفتر برنامه ریزی و پایش دانشگاه تبریز با بیان این که میزان پیروزیت و اثربخشی کمّی در برنامه های احیاء زیاد نبوده است، گفت: در اواخر زمستان سال 1393 یا سال آغاز بکار ستاد احیاء، حجم آب موجود 1.7 میلیارد مترمکعب و سطح آن 2115 کیلومترمربع بود، طبق برنامه در انتها امسال این میزان حجم باید به 9.3 میلیارد افزایش می یافت که این امر محقق نشده است.

وی ادامه داد: آب موجود در دریاچه اکنون 3.3 میلیارد مترمکعب است، یعنی باید تا به امروز 7.7 میلیارد آب به دریاچه اضافه می شد ولی تنها 1.6 میلیارد مترمکعب آب اضافی نسبت به سال 1393 در دریاچه وجود دارد و این یعنی 20 درصد هدف حاصل شده و اثر بخشی هم در همین حد بوده است. اگر از نظر افزایش سطح پوشیده از آب در نظر بگیریم، اثربخشی 34 درصد بوده است.

وی افزود: البته ایجاد بعضی زیرساخت های آبرسان در برنامه های ستاد احیاء وجود دارد، مشروط به تکمیل آن ها، می توان در مورد اثربخشی واقعی برنامه احیاء اظهار نظر قطعی کرد، هم چنین بخشی از اثربخشی برنامه­ های احیاء مربوط به افزایش ذخیره آبخوان ها بود که در محاسبات فوق اعمال نشده است.

وی در بخش دیگر سخنان خود، با بیان این که آسیب شناسی مسائل پیشروی احیای دریاچه ارومیه احتیاجمند آنالیز جوانب متعدد در نشست های تخصصی است، گفت: دلایل مختلف فنی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در عدم پیروزیت برای احیای دریاچه دخیل هستند، عدم ایجاد توالی درست در اجرای پروژه ­ها یکی از دلایل عدم پیروزیت در احیای دریاچه است که به دلیل جو حاکم بر ضرورت احیا و عجله برای تغییر شرایط پریشان دریاچه، تقدم و تأخر اجرای پروژه ها آنطوری که باید و شاید رعایت نشده است.

دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز ادامه داد: اقدامات حاکمیتی مانند اصلاح پروانه های برداشت، تعدیل حق آبه ها، ایجاد زیرساخت ها برای تحویل حجمی آب به عنوان الزامات برای آغاز اقدامات مشارکتی به طور کامل انجام نگرفت، به عنوان مثال ابتدا باید برداشت های غیرمجاز و چاه های غیرمجاز حذف می شدند، سپس بر روی چاه های مجاز کنتور هوشمند نصب میشد و بعد سیستمهای تحت فشار و یا بهسازی انهار اجرا می شد، ولی هیچ کدام از این اقدامات محقق نشد.

وی محقق نشدن وعده های اقتصادی را نیز دلیلی دیگر برای احیا نشدن دریاچه ارومیه دانست و گفت: تنها حدود یک سوم وعده های اقتصادی برای احیای دریاچه تحقق یافت، البته بعضی از اعتبارات نیز در زمان و مکان مناسب هزینه نشدند و تعدادی از پروژه ها نیمه کاره رها شده و برنامه احیا را تحت الشعاع قرار دادند، به عنوان مثال، پایاب سد شهید کاظمی ملکان به دلیل اعتبار ناچیزی معطل مانده است یا این که پروژه انتقال آب تصفیه خانه تبریز به پیکره دریاچه نیمه تمام باقی مانده است.

وی نبود هماهنگی سازمان های منطقه ای و نقص قوانین را مانع اجرای پیروز بعضی پروژه ها مطرح کرد و گفت: روشن شدن این مسائل احتیاجمند میزگردهای تخصصی است.

مجنونی هریس در بخش دیگر سخنان خود، با بیان این که احیای دریاچه ارومیه احتیاجمند یک ساختارسازی است تا با تغییر مدیران و مسئولین احیای نگین فیروزه­ای آذربایجان تحت الشعاع قرار نگیرد، گفت: فعالیت دفترمنطقه ای کم شده و ظاهراً این دفتر در حال تعطیل شدن است، در گذشته استانداری جلسات شورای فرهنگی و اجتماعی احیای دریاچه را هر دو ماه یکبار برگزار می کرد ولی اکنون این جلسات سالی یکبار برگزار می گردد، همچنین سازمان جهاد کشاورزی جلسات دریاچه را هر ماه برگزار می کرد ولی اکنون برگزاری این جلسات فصلی شده است، شرکت آب منطقه ­ای در یکسال اخیر هیچ جلسه ­ای برگزار ننموده است. تا جایی که بنده اطلاع دارم سازمان محیط زیست فعالیت خاصی در این زمینه ندارد.

وی با بیان این که NGO ها دچار سردرگمی شده و هیچ طرح و برنامه خاصی که نشان از حرکت رو به جلو باشد، ندارند، گفت: نتیجه این برخوردها باعث شده اعتبارات ماده 10 و 12 برای احیای دریاچه ارومیه به کمتر از یک دهم اعتبارات سال های اول احیا تقلیل یابد. به حاشیه بردن دریاچه و تبلیغات اغوا نماینده مبنی بر احیا شدن آن مسئولین مرکزی را مجاب به کاهش اعتبارات نموده است. معتقدم ضمن پرهیز از سیاه نمایی در مورد عدم امکان احیای دریاچه ارومیه، چشم ها را بر واقعیت­ ها نبندیم.

عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز بیان نمود: طی چند سال گذشته، دانشگاه تبریز و دانشگاه ارومیه به عنوان دو دانشگاه بزرگ منطقه مسئولیت پایش پروژه های مصوب ستاد احیا را برعهده داشتند.

وی با اشاره به نقش سازمان های بین المللی در احیای دریاچه ارومیه، اظهار کرد: تا به امروز خروجی خاصی از فعالیت ارگان های بین المللی وارد شده به مسئله احیای دریاچه ارومیه مشاهده نشده و یا حداقل به دست ما نرسیده است. معتقدم کارشناسانی که برای حل موضوع احیای دریاچه ارومیه ورود پیدا کردند، افراد شاخصی نبودند و پروژه هایی هم که کار می نمایند امری نیست که پژوهشگران ما قادر به انجام آن ها نباشند، ما به عنوان کارشناسان بومی منطقه سعی کردیم جهت یاری به آن ها در پروژه ها حضور داشته باشیم ولی متاسفانه دانشگاه های منطقه از ارتباط با آنها بی نصیب گذاشته شدند.

وی اضافه نمود: جای تعجب است که سازمانی مانند فائو از کارشناسان بومی منطقه حتی یک مشاور هم انتخاب ننموده است. البته در بعضی مواقع هم سازمان­های بین المللی خواستند با محققان منطقه ­ای کار نمایند ولی این امر نیز محقق نشد. به عنوان مثال مکاتبات ما با سازمان فائو در مورد پروژه­ای موسوم به SIDA جهت افزایش بهره وری آب حوضه دریاچه ارومیه با حمایت اقتصادی خارجی، با وجود علاقمندی سازمان فائو با عدم صلاح دید وزارت جهادکشاورزی روبرو شد و این پروژه هم اکنون در جای دیگر از کشور در حال اجراست.

وبلاگ راضانی: وبلاگ راضانی، یک ورزشکار که به دنبال رستگاری است

کیوسک خبری آشنا: کیوسک خبری آشنا | مجله اخبار روز جهان